Bút đo pH bị sai số hoặc không lên số? Nguyên nhân & cách khắc phục tại nhà

Bút đo pH dạng máy được dùng rộng rãi trong nông nghiệp, nuôi thủy sản, xử lý nước và nước sinh hoạt. Nếu kết quả “nhảy loạn”, sai số lớn hoặc không hiển thị, rất có thể do hiệu chuẩn, điện cực hoặc cách bảo quản. Bài này cung cấp quy trình chẩn đoán theo bước, hướng dẫn hiệu chuẩn–vệ sinh–bảo quản đúng chuẩn, cùng mốc quyết định khi cần thay điện cực hay mang kiểm tra máy đo pH.

1. Tìm Hiểu Cơ Chế Hoạt Động Của Bút Đo pH

Bút đo pH hoạt động trên nguyên lý điện hóa, dựa trên điện áp sinh ra khi điện cực tiếp xúc với dung dịch. Thiết bị này bao gồm phần điện cực (electrode) nhận biết ion H+ trong môi trường nước và bo mạch xử lý để chuyển đổi tín hiệu thành chỉ số.

Nguyên lý: Điện cực thủy tinh phản ứng với hoạt độ ion H⁺ tạo điện áp; bo mạch chuyển thành chỉ số pH.

Slope & offset: Ở 25 °C, slope tốt thường ~95–105% (xấp xỉ 59 mV mỗi đơn vị pH); offset lý tưởng gần 0 mV. Slope thấp hoặc offset lệch xa, hiệu chuẩn khó giữ ổn định, cân nhắc thay điện cực.

Ảnh hưởng nhiệt độ (ATC): Nhiệt độ thay đổi làm đổi slope; ưu tiên bút có Automatic Temperature Compensation hoặc nhập nhiệt độ thủ công.

Bút đo pH hoạt động trên nguyên lý điện hóa

Điện cực là vật tư hao mòn: Tuổi thọ thường 6–18 tháng tùy cường độ sử dụng & bảo quản.

>>> Xem thêm: Cách dừng nhiễu trường điện từ trên máy đo pH

2. Nguyên Nhân Phổ Biến Khi Bút Đo pH Bị Lỗi

A. Sai số đo lớn

Nguyên nhân: 

- Không hiệu chuẩn định kỳ hoặc dùng buffer cũ;

-  Điện cực bẩn/dầu mỡ/cặn protein;

-  Điện cực bị khô do không ngâm KCl;

-  Nhiệt độ mẫu khác xa 25 °C, ATC tắt.

Khắc phục: 

Hiệu chuẩn 2–3 điểm (pH 4.01–7.00–10.01 tùy khoảng đo). Dùng buffer mới, ở cùng nhiệt độ phòng.

Vệ sinh điện cực: Rửa nước deion, sau đó ngâm dung dịch làm sạch phù hợp (ví dụ: dung dịch tẩy muối/khoáng hoặc enzyme cho mẫu hữu cơ) 15–30 phút; rửa lại.

Hoạt hóa/rehydrate: Ngâm KCl 3 M 1–4 giờ nếu đầu điện cực bị khô.

Bật ATC; chờ ổn định 20–60 giây khi đo.

Nguyên Nhân Phổ Biến Khi Bút Đo pH Bị Lỗi

B. Màn hình nháy, không hiển thị

Nguyên nhân: Pin yếu, ẩm bo mạch, đứt cáp hiển thị.

Khắc phục: Thay pin mới; mở nắp pin kiểm tra ẩm, sấy nhẹ bằng gói hút ẩm (không dùng nhiệt cao); nếu vẫn lỗi hãy mang tới MVTEK bảo hành.

C. Không lên số / chỉ hiển thị “—”

Nguyên nhân: Đứt kết nối điện cực–máy, dùng sai loại điện cực, điện cực chết (slope < 85% sau làm sạch).

Khắc phục: Kiểm tra dây kết nối, sử dụng đúng loại điện cực phù hợp, vệ sinh định kỳ.

Máy đo pH không lên số do đứt kết nối

D. Kết quả “nhảy loạn” trong mẫu bẩn

Nguyên nhân: Màng thủy tinh bám dầu/mỡ, bẩn hữu cơ; nhiễu do khuấy/khí.

Khắc phục: Khuấy nhẹ, tránh bọt khí bám đầu dò; vệ sinh bằng dung dịch chuyên dụng; đo lặp 2–3 lần, lấy trung bình.

3. Quy trình hiệu chuẩn máy đo pH chuẩn nhanh

Rửa điện cực bằng nước deion, thấm khô nhẹ bằng giấy không xơ.

Ngâm điện cực trong KCl 3 M 10–15 phút (nếu vừa khô/để lâu).

Chuẩn bị dung dịch pH 7.00 → 4.01 → 10.01 (tùy khoảng đo, ít nhất 2 điểm).

Nhúng vào pH 7.00, chờ ổn định, bấm Calibrate/Confirm.

Lặp lại với 4.01 (và 10.01 nếu cần).

Kiểm tra lại bằng dung dịch chuẩn khác để xác nhận sai số ±0.1 độ pH (hoặc theo spec nhà SX).

4. Vệ sinh & bảo quản đúng cách

Không nên lưu điện cực trong nước cất/RO (làm nghèo điện giải, hỏng màng thủy tinh).

Bảo quản: luôn ngập đầu điện cực trong KCl 3 M (nắp bảo quản có mút). Nếu không có, tạm dùng buffer pH 4.01.

Vệ sinh định kỳ:

Mẫu vô cơ/khoáng: dung dịch làm sạch muối/khoáng.

Mẫu hữu cơ/dầu mỡ: dung dịch enzyme/grease cleaner.

Sau vệ sinh, rửa nước deion, ngâm KCl 3 M ít nhất 15 phút trước khi đo.

Tuổi thọ: thay điện cực mỗi 6–12 tháng nếu dùng thường xuyên, hoặc khi không đạt ngưỡng slope/offset nêu trên.

Bảo quản máy: khô ráo, tránh va đập; không để nắng gắt/ nhiệt > 50 °C.

Mẹo bảo quản điện cực bút đo pH

Câu hỏi nhanh

Bao lâu hiệu chuẩn bút đo pH 1 lần? 

Nếu đo hàng ngày: 1–2 tuần/lần; mẫu quan trọng: mỗi ca đo.

Không có KCl 3 M để hiệu chuẩn bút đo pH thì sao? 

Dùng tạm buffer pH 4.01, nhưng thay bằng KCl 3 M sớm nhất.

Đo pH nước nóng/lạnh có cần làm gì? 

Bật ATC hoặc đợi mẫu về ~25 °C để ổn định.

Khi bút đo pH lệch số, hãy đi theo bộ ba: vệ sinh đúng -  hiệu chuẩn đủ điểm - bảo quản chuẩn KCl. Nếu sau các bước mà slope/offset vẫn không đạt, giải pháp tối ưu là thay điện cực hoặc mang máy đi kiểm tra. Áp dụng quy trình này sẽ giúp bạn khôi phục độ chính xác nhanh và kéo dài tuổi thọ thiết bị.